Yaşam Koçu mu, Psikolog mu?

Yaşam koçu mu, psikolog mu, doğru tercih hangisi? Herhangi bir konuda yardım arıyor ve doğrusunun ne olduğunu bilmiyor olabilirsiniz. Bu yazıda kısaca hangi durumlarda yaşam koçu, hangi durumlarda psikolog tercihi daha doğrudur bunu anlatmaya çalışacağım. Amaç, daha doğru ve nitelikli tercihler yapılmasını sağlamak.

İlk olarak bu meslek gruplarının ne olduğuna dair yalın tanımlarla başlayalım.

Psikolog nedir?

Psikolog, insanların davranışsal ve zihinsel süreçlerini çalışan, değerlendiren ve yorumlayan kişidir. Psikolog olmak için kişinin yaşadığı ülkede geçerli seviyede, genelde yükseklisans veya doktora seviyesinde ilgili alanda üniversite eğitimi almış olması gerekir.

Yani bu tanımdan yola çıkarak şunu çok net olarak söyleyebiliriz: Psikolog bu işin “bilimini” okumuştur. İşin bilimini okumuş olmak, her psikoloğu mesleğinde otomatik olarak iyi yapmaz. Ancak en önemli nokta, bilimsel olarak temel formasyon almış kişinin, etkisi büyük yanlışları göreceği ve bunlardan kaçınacağını söyleyebiliriz.

Yaşam Koçu nedir?

Yaşam Koçu, kişilerin bireysel hedeflerini ortaya çıkarmalarını koymayı sağlayan, daha sonra da bu hedeflere ulaşma yolculuğunda kişiye destek olan kişidir. ICF gibi federasyonlar tarafından verilen sertifikalarla resmileşir.

Bu tanım itibariyle hemen çok net olarak ortaya çıkan bir durum var: Yaşam Koçu, “problem çözmeye” uğraşmaz. Koçluğun odağı, kişinin psikolojik problemlerini veya  başka nitelikli problemlerini (iş hayatı problemleri, sağlık problemleri vb.) çözmek değildir! Koçluk, kişinin A noktasından B noktasında gitmesi için bir destek mekanizmasıdır.

Koçluk Kötü müdür, İyi midir?

Tabi ki de koçluk, bu işin uzmanı yeterince bilgili ve donanımlı olduğunda kötü de değildir, zararlı da değildir.  Koçluk gibi meslek grupları, temellerini ve güçlerini insan davranışına dayanan bilimlerden alır ve çok daha dar bir alan içerisinde, daha önceden etkinliği kanıtlanmış müdahelelerle işlerler.  Koç soru sorar ve düşündürür. Kendi doğru ve yanlış bulduğu düşüncelerini çok işe karıştırmaz.

Zaman zaman kişiler, hayatlarının farklı evrelerdinden koçluk desteğinden faydalanabilirler. Bunu daha yüksek bir motivasyon seviyesine ulaşmak için, daha stratejik düşünmek için veya gelecek hedeflerini daha iyi organize ederek kendi hayatları üzerindeki etkilerini artırmak için isteyebilirler. Ve gerçekten bir grup insan da bundan yararlanır.

Psikojik Danışmanlık ve Psikologlar

Bir psikoloğun, ondan psikolojik danışmanlık veya terapi hizmeti alan bir kişiye yaklaşımında stratejik düşünme, bilimsel çıkarım yapma alanı çok daha geniştir. Yani kendisi yorumlama, analiz ve üst düzeyde sentez yapar, kendi donanım ve bilimsel literatüre dayanarak doğru yaklaşımı belirler. Bu yaklaşım stratejik bir müdahele veya taktiksel bir soru sormak olarak meyve verebilir.

Bir psikolog, bir koçtan farklı olarak, ondan danışmanlık alan kişiye ilişkini çok daha yüksek çözünürlüklü bir zihin ve ruh dünyası görür. Hangi duygunun, hangi travmaların, hangi endişelerin, hangi korkuların ve hangi motivasyonların nasıl davranışlara dönüştüğünü daha iyi ve daha derin yorumlayabilir. Bu yorumlamalarına dayanarak hem “problem çözme” topuna girebilir, hem de kişinin kendi kendine bağlantı kurmadığı konular arasında yeni bağlantılar keşfederek farkındalık artırabilir.

Çekiç ve Buldozer

Koç’u, alet çantasında çivi, çekiç, tornavida ve kerpeten gibi basit bir kaç alet taşıyan ve bunlarla sınırlı (ama yeri geldiğinde faydalı) yönlendirmelerde bulunan kişiye benzetebiliriz. Binadaki bazı tadilatları yapabilir, varlığı fayda sağlayabilir.

Psikolog ise, darbeli matkaptan başlayan ve vinç, kepçe, buldozer gibi daha etkili aletlere kadar uzanan bir alet deposuna sahip olarak düşünülebilir. Hem etkisi, hem de bu yüzden sorumluluğu daha yüksektir.

Pozitif Etki ve Zarar Potansiyeli

Etki gücü arttıkça, hem pozitif etki potansiyeli artar, hem de zarar görme ihtimali. Bir psikolog, kişinin karakterinin üzerine kurulu olduğu temellerle, sütunlarla yakından bağlantılı konulara değinebilir. İşte bu sebepten, etkisi yüksek bir meslek grubu olan psikologların, doktorlar gibi üniversite diploması ile akredite edilmesi gerekir. Yine bu yüzden “iyi” bir psikologla çalışmak kritiktir.

İşini iyi yapan Koç’ların, kişilerin hayatındaki pozitif etkisi yüksek olabilir. Ancak bu etki genelde kişinin karakterine, travmalarına, endişelerine, davranışlarına, hayata dair düşüncelerine değil de, daha ziyade somut hedeflerine ulaşma noktasındadır.

İyi bir koç, A’dan B pozisyonuna terfi noktasında çok faydalı olabilir, ancak kişinin neden mevcut işini yapmaktan zevk almadığını keşfetmek noktasında sınırlarına dayanır.

Yaşam Koçu mu Psikolog mu Tercih Etmeliyim?

Şu ana kadar bahsettiklerimize dayanarak, eğer somut hedefler koymak ve bu hedeflere ulaşmak noktasında hem tasarımsal, hem motivasyonel destek almak istiyorsanız aradığınız şey koçluk olabilir.

Eğer a) daha sağlıklı ve güçlü bir iç dünyaya ve ruh haline sahip olmak istiyorsanız veya, b) yaşadığınız bir problem varsa ve bunu çözmek istiyorsanız da bunun yolu, psikoterapi ve psikologlardan geçebilir.

Dipnot…

Ne zaman psikolog, ne zaman psikyatr daha doğru tercihtir?

Bu konuda Türkiye’de de, Dünya’da da bir fikir birliği yok. Psikiyatrlara sorarsanız, size doğru başlangıç noktasının kendileri olduğunu ve gerekirse sizi psikoterapiye yönlendireceklerini söylerler. Ancak genelde (hem bu meslek alanında çalışanlardan hem de kendi çevremden gözlemlediğim), psikiyatra gidenlerin büyük bir yüzdesi ellerinde sakinleştirici bir ilaçla çıkar ve terapiye hiç başlamazlar.

Benim görüşüm ise şu: Eğer bir destek ihtiyacınız varsa, doğru başlangıç noktası psikologlar ve psikoterapi sürecidir. İlaca başvurmadan önce, terapiyle başlamak, kişinin bu dönemden yara alarak değil, kuvvetlenerek çıkmasını sağlama gücüne sahiptir. Zaten ciddi klinik müdahele gerektiren bir vakayı iyi bir psikolog hemen görür ve bir psikiyatra yönlendirir.

Ozan Dağdeviren

(Vermiş olduğum Kariyer Danışmanlığı hizmetine neden bir Kariyer Koçluğu değil de, Kariyer Danışmanlığı dediğim bu yazıyla daha da netleşmiş olmalı. İnsan Davranışı & İK ve İş Görüşmeleri & Yeni Fırsat İş Alanları gibi konulardaki bilgilerimi sentezleyerek daha yönlendirici destekte bulunmaya çalışıyorum.)